Tespit ettiğim kadarıyla 17. yüzyıl sonlarında Japonya’da gelişen bir durum var: “Ukiyo-e” ve/veya “Nishiki-e” kültürü. İşin özü bunlar “ahşapbaskı resimler.” Kağıda basılan bu resimler doğal olarak kitaplara da basılıyor, yani “resimli kitaplar” da ortaya çıkıyor. Hatta bazıları renkli bazıları da renksiz olan bu kitapların 1700'lü yıllarda Japonya’da “patlaması” yaşanıyor.

Bu dönemde özellikle şehirli Japonlar bu tarz kitaplara bayağı ilgi duyduğu görülüyor. Yine tespit edebildiğim kadarıyla böylesi kitapları aşağıda bir “canlandırması” olan kitapçı dükkanlarından ediniyorlardı. Yine günümüzde oldukça ilgi gören Manga’ların kökenlerinin de bu döneme gittiğini belirtmek lazım (Kaynak).

Hishikawa Moronobu’ya (ö. 1694) ait. Yamato’nun çiftçilerini ve “savaşçıları” tasvir edilmiş.
(Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution, Washington, DC).

Öte yandan ilginç bir şekilde aynı dönemde Osmanlı’da da böylesi tasviratlı kitapların sayısı hızla arttığını tespit ediyoruz. Sadece tek yapraklı tasvirler şeklinde de olan bu eserler, bazen mecmua şeklinde de olabiliyor. Mesela aşağıda buna bir örnek var. Paris’te bulunan bu nüshada Bektaşi dervişi tasvir edilmiş ve bu tasvirat bir mecmuanın/albümün içinde.

İşin önemli noktasına gelelim. Bugün açıkça biliyoruz ki aynı dönemde İran’da, Hindistan’da ve Çin’de de benzer tarz “tasvirat yapımı yükselişi” ve “okuryazar sayısında artış” gibi temayüller vardı. Tabi Avrupa’yı hiç saymıyorum bile.

Bu durumda acaba 17. yüzyıldan itibaren global manada ya da en azından Avrasya’da şehirli ve rafine zevkleri olan bir “orta-sınıf” kültürünün oluştuğunu ve bunun da coğrafyalara göre bazen cılız bazen de oldukça güçlü şekilde tezahür ettiğini iddia edebilir miyiz? Olabilir gibi.